Czym jest kultura i co ją tworzy?

Referent: biskup Jacek Grzybowski

Data: 16 stycznia 2022

Godzina: 16:00

„Cultura animi philosophia est” – filozofia jest ‘uprawą’ duszy, powiada Cyceron. Według Biskupa Grzybowskiego, w tym sformułowaniu wyraża się klasyczne rozumienie kultury, która w cywilizacji grecko-rzymskiej miała charakter kierunkujący i formujący człowieka według określonego modelu. W naszej aktualnej sytuacji kultura nie oznacza już natomist pewnego poziomu wiedzy, wychowania czy przyzwoitości, ale raczej całość zainteresowań, tożsamości, języków i mód, które są prezentowane do wolnego wyboru w globalnym supermarkecie. Nie ma też więcej podziału na tzw. kulturę wysoką i powszechną.

Obejmująca dziś wszystkie sfery życia kultura postmodernistyczna nie posiada a priori zdefiniowanych wartości i norm, w związku z czym każdy sam definiuje, co jest dla niego kulturą. Jedynym spoiwem tak rozumianej kultury jest tolerancja, postulowana również w formie multikulturowości. Odpowiednio do tego modelu, kultura nie spełnia już funkcji formacyjnej, jest raczej procesem konsumpcji globalnych form, współokreślonych przez głównych graczy na rynku mediów społecznościowych. Na tym poziomie postępuje też, wbrew postulatowi multikulturowości proces uniformizacji – konsumpcja, zwłaszcza cyfrowa, jest ostatecznie niezależna od różnic etnicznych czy religijnych.

Zdaniem księdza biskupa Grzybowskiego pełne pogodzenie czy połączenie kultury chrześcijańskiej z takim mainstreamem nie jest możliwe, w związku z czym może dojść do sytuacji, gdzie chrześcijanin, chcąc pozostać wierny swoim przekonaniom, nie będzie mógł wykonywać określonych zawodów, w których oczekiiwać się będzie działań niezgodnych z sumieniem.

Wokół referatu wywiązała się żywa dyskusja. Szczególne kontrowersje wywołało sceptyczne podejście biskupa do mediów społecznościowych oraz jego wizja kultury chrześcijańskiej jako – przynajmniej w perspektywie czasu – kultury niszowej. Referent zrealizował tym samym swoją rolę jako filozof, którego zadaniem, wedle jego własnej wypowiedzi jest „problematyzacja rzeczywistości”.